Op deze pagina vindt u de veelgestelde vragen over het beheer van de damhertenpopulatie in de omgeving van Oranjewoud, Mildam en Katlijk.
Waarom is het nodig om damherten te beheren?
Damherten komen van nature niet voor in Friesland. De damherten die vandaag de dag in Fryslân leven zijn ontsnapt uit hertenkampen en/of op een andere wijze in de natuur terechtgekomen. De dieren hebben zich voortgeplant in de vrije natuur en moeten worden beschouwd als wilde fauna. Conform de wet zijn damherten beschermde inheemse dieren.
Damherten hebben nauwelijks natuurlijke vijanden en planten zich snel voort, waardoor de populatie blijft groeien. In de omgeving van Oranjewoud-Katlijk zijn in het voorjaar van 2025 839 dieren geteld. Met de damhertkalveren van de zomerperiode erbij, wordt het huidige aantal geschat op ruim 1000 damherten.
Dergelijke grote aantallen damherten binnen een gebied zorgen voor gevaarlijke (verkeers)situaties, bijvoorbeeld omdat de damherten op onverwachte momenten oversteken. Met name in het najaar, wanneer de bronsttijd is én het eerder donker wordt, kunnen gevaarlijke situaties en aanrijdingen ontstaan. De damhertenpopulatie in dit gebied moet gestabiliseerd worden, om het aantal aanrijdingen en onveilige verkeerssituaties te reduceren.
Los van gevaarlijke verkeerssituaties zorgen damherten ook voor andere vormen van overlast. Zo eten ze van inheemse planten, struiken en bomen, maar ook van landbouwgewassen en uit tuinen van omwonenden. Deze schade ligt niet ten grondslag aan het besluit tot afschot, maar zal de komende jaren wel gemonitord worden.
Wat is er al gedaan om de overlast door damherten te beperken?
Provincie Fryslân heeft diverse onderzoeken laten uitvoeren om te bepalen in welke mate damherten overlast of gevaarlijke verkeerssituaties veroorzaken. Zo zijn er bijvoorbeeld dynamische waarschuwingsborden (voor overstekende damherten en reeën) langs de Schoterlandseweg (N380) geplaatst en zijn er mottoborden geplaatst om mensen te waarschuwen. Ook zijn snelheidsbeperkende maatregelen genomen. Verder zijn er onderzoeken gedaan naar de effecten die damherten op bomen, struiken en andere planten en dieren hebben. De onderzoeken zijn hier te vinden: www.fryslan.frl/damherten.
Binnen welke periode en op welke tijden vindt afschot van damherten plaats?
Het beheer wordt vooral uitgevoerd in de schemer en op andere momenten wanneer er weinig voorbijgangers, recreanten en mensen zijn die hun hond(en) uitlaten.
In de praktijk zal een beheerder een bosperceel verlaten wanneer de eerste wandelaars het bos ingaan. De mannelijke dieren mogen het hele jaar rond beheerd worden. Voor de hindes en kalveren geldt er in de kraamperiode een schoontijd. In de periode tussen 31 maart en 1 september mogen er daarom geen hindes en kalveren geschoten worden.
Waar vindt het afschot precies plaats?
Afschot van damherten vindt plaats binnen het beheergebied dat is weergegeven op de kaart.
Wie voert het afschot uit?
De uitvoering van het damhertenbeheer is voorbehouden aan de jagers/beheerders van Wildbeheereenheid Aengwirden-Schoterland die een jachtakte hebben (een vergunning van een flora- en fauna-activiteit) én de ‘Module damhert’ hebben gevolgd (een speciale training over veiligheid en het verstoringsvrij beheren van damherten). Deze beheerders hebben vele jaren ervaring en hebben voor het verkrijgen van de jachtakte een landelijke opleiding volbracht. De jachtaktehouders gebruiken de machtiging in hun eigen jachtveld of op terreinen waarvoor zij een grondgebruikersverklaring hebben. Daardoor kennen deze jagers de terreinen en de omgeving goed en weten zij hoe de dieren zich gedragen.
Hoeveel damherten worden er geschoten?
Faunabeheereenheid Fryslân monitort de populatie en bepaalt hoeveel damherten er jaarlijks geschoten moeten worden om te zorgen dat de populatie stabliseert en verdere groei wordt voorkomen. Vooralsnog wordt ingeschat dat het om zo’n 200 dieren per jaar zal gaan.
Blijven er nog wel damherten over in het gebied?
Er zullen zeker damherten in de omgeving van Mildam, Katlijk en Oranjewoud blijven. Wel wordt getracht de damhertenpopulatie in deze omgeving te stabliseren en verdere groei van de populatie te voorkomen.
Wordt bij afschot nog onderscheid gemaakt naar conditie of naar geslacht?
Onderdeel van de vergunning is dat zieke of gewonde damherten afgeschoten mogen worden om ze uit hun lijden te verlossen. Deze dieren zullen afgeschoten worden als een beheerder of valwildafhandelaar beoordeelt dat dit noodzakelijk is. Om te zorgen dat de populatie in de omgeving van Oranjewoud-Katlijk stabiliseert, is afschot van zieke en gewonde dieren niet voldoende. Daarom wordt daarnaast – met name in de eerste jaren – ingezet op afschot van hinden (vrouwelijke damherten) en hun kalveren. Zodra het aantal hinden en kalveren binnen de populatie verlaagd is, zal er ook ingezet worden op afschot van mannelijke damherten.
Wat gebeurt er met de herten na afschot?
De gezonde herten die geschoten zijn, worden zoveel mogelijk voor consumptie gebruikt.
Worden in andere delen van Fryslân ook damherten gedood om de populatie te beperken?
Nee, in andere delen van Fryslân vinden veel minder aanrijdingen met damherten plaats dan in de omgeving Oranjewoud-Katlijk. Daarom worden er in andere delen van Friesland geen damherten gedood om de populatie te stabiliseren. Damherten die gewond of ziek zijn, mogen wel in de gehele provincie uit hun lijden verlost worden.
Hoe zit het met de veiligheid in de omgeving van Oranjewoud-Katlijk?
Alle jagers die betrokken zijn bij het damhertenbeheer in dit gebied hebben een veiligheidstraining ‘Module damhert’ gevolgd. Jagers nemen steeds een zeer ruime veiligheidsgrens in acht ten aanzien van bijvoorbeeld mensen, honden en vee en zullen niet schieten als zij niet absoluut zeker weten dat het schot veilig genomen kan worden. Mensen en dieren kunnen dus gewoon blijven recreëren (wandelen, joggen, fietsen) in het buitengebied rondom Oranjewoud, Mildam en Katlijk. Jagers zullen geen onverantwoorde risico’s nemen en zullen pas tot afschot overgaan als de rust wedergekeerd is in het gebied.
Waar kan ik overlast van damherten of een aanrijding met een damhert melden?
U kunt schade en overlast door damherten of een aanrijding met een damhert rechtstreeks bij FBE Fryslân melden: https://fbefryslan.nl/meld-schade-of-overlast/
Waar kan ik terecht als ik andere vragen heb over het damhertenbeheer?
Andere vragen over het damhertenbeheer kunnen gesteld worden aan het Klantcontactcentrum van Provincie Fryslân: tel. (058) 292 5925 of provincie@fryslan.frl.
Het Klantcontactcentrum zal deze vragen vervolgens ter beantwoording doorzetten naar de juiste personen, afdelingen en/of organisaties.