Vogelgriep

Wat is vogelgriep

Vogelgriep (Aviaire influenza in het latijns) is een besmettelijke virusziekte die de luchtwegen, het spijsverteringsstelsel en/of het zenuwstelsel van verschillende vogelsoorten aantast.

Naast de vele gevallen van vogelgriep in de pluimveesector raken steeds meer wilde vogels met het virus besmet. In eerste instantie werd vogelgriep vooral geconstateerd bij watervogels, zoals ganzen, eenden en zwanen, daarna volgde vogelgriep bij ooievaars en bij zee- en kustvogels, zoals de meeuw en de stern, en weer later bij roofvogels, zoals de buizerd en de torenvalk. Ook vogels van hobbyhouders en andere zoogdieren kunnen besmet raken met vogelgriep.

Omdat vogelgriep een zoönose is, kan het virus tevens van dier op mens overgedragen worden. De kans dat mensen besmet raken met vogelgriep is echter klein. Mensen die met pluimvee werken lopen het meeste risico om besmet te raken. Als er toch een besmetting plaatsvindt, gaat het meestal om milde klachten in de vorm van koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten.

Vogelgriep kent een laag-pathogene en een hoog-pathogene variant. De laag-pathogene variant is minder besmettelijk en de ziekteverschijnselen zijn ook minder ernstig. Bij de hoog-pathogene variant zijn de ziekteverschijnselen ernstiger – vogels kunnen plotseling sterven – en deze variant is erg besmettelijk.

Overdracht van vogelgriep

De overdracht van vogelgriep kan op meerdere manieren plaatsvinden:

  • Vogelgriep kan van dier op dier en van dier op mens overgedragen worden door contact met besmet speeksel, neusafscheiding of uitwerpselen.
  • Het verplaatsen van pluimvee in het land en tussen landen is een belangrijke oorzaak voor de verspreiding van het virus.
  • Wilde vogels, waaronder watervogels, kunnen het virus dragen zonder zelf ziekteverschijnselen te vertonen. Als deze vogels gaan trekken, kunnen zij het virus eenvoudig door het land en buiten de landsgrenzen verspreiden.
  • Vogelgriep kan meer dan een jaar in water overleven en kan op die manier andere vogels besmetten.

Vogelgriep herkennen

Vogels met vogelgriep zijn te herkennen aan ongecontroleerde bewegingen, zoals knikken met de kop of het draaien van rondjes. Ook vogels die heel tam lijken en makkelijk benaderbaar zijn, kunnen mogelijk besmet zijn. Op plekken in de natuur waar meerdere dode of zieke vogels te vinden zijn, is het raadzaam om extra alert te zijn. Raak zieke of dode vogels in geen geval aan en houd uw hond aan de lijn.

Vogelgriep en faunabeheer

Bij een nieuwe uitbraak van vogelgriep in een bedrijfsmatige inrichting stelt de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur voor een bepaalde periode (meestal gedurende een maand) een regeling op met daarin de geldende maatregelen voor dat specifieke geval van vogelgriep. De maatregelen die in de regeling beschreven staan, gelden of in een straal van 3 km (beschermingszone) of in een straal van 10 km (bewakingszone) rondom het bedrijf waar het geval van vogelgriep geconstateerd is. Hierbij valt te denken aan maatregelen voor een bezoek aan een inrichting waar vogels worden gehouden, ontsmettingsvoorzieningen en het vervoer van dieren en producten, zoals voer, eieren en mest. Sinds februari 2023 wordt er voor nieuwe gevallen van vogelgriep niet meer standaard een verbod op jacht en schadebestrijding ingesteld. Dit betekent dat jacht en schadebestrijding bij een nieuw geval van vogelgriep in principe zonder beperkingen kan doorgaan, tenzij er voor die uitbraak van vogelgriep specifieke maatregelen voor faunabeheer in de regeling opgenomen zijn. Mochten er bij een uitbraak van vogelgriep in Friesland beperkingen opgelegd worden voor jacht en schadebestrijding, dan zullen wij dit op deze pagina vermelden. 

Vogelgriep in Nederland

De Rijksoverheid publiceert informatie en actuele kaarten over uitbraken van vogelgriep in Nederland. Sinds 16 oktober 2025 geldt in Nederland een landelijke ophok- en afschermplicht, om de kans op besmetting van gehouden vogels te reduceren door de mate van contact tussen buitengehouden vogels en wilde vogels te verkleinen. De ophokplicht geldt voor alle commercieel gehouden vogels en de afschermplicht voor alle houders van risicovogels (hoenderachtigen, watervogels of loopvogels) en van commercieel gehouden fazanten, loopvogels of sierwatervogels.

Via de onderstaande kaarten kunt u opvragen of en zo ja, waar in Nederland vogelgriep heerst.

Vogelgriep onder wilde vogels in Fryslân

Sinds februari 2025 werd onder wilde vogels in Fryslân al diverse malen een toename van vogelgriep geconstateerd, met name onder brandganzen, grauwe ganzen en smienten en eenden. De ingestelde “vogelgriepcommissie”, o.a. bestaande uit Veiligheidsregio Fryslân, Provincie Fryslân, Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) werkt gezamenlijk aan de aanpak van vogelgriep. Met elkaar houden zij de situatie in Fryslân in de gaten en wordt bepaald welke maatregelen nodig zijn.

Meer weten over vogelgriep onder wilde vogels?

De FBE adviseert uitvoerders bij een verdenking van (een) wilde vogel(s) met vogelgriep de volgende veiligheidsmaatregelen in acht te nemen:

  • wees, zowel voor uw eigen veiligheid als voor de veiligheid van uw (jacht)hond, extra alert als er dode en/of zieke vogels met symptomen van vogelgriep in een gebied/uw (jacht)veld aanwezig zijn;
  • raak dode of zieke vogels niet aan en zorg dat de hond hier niet mee in aanraking komt;
  • voorkom dat u of de hond in contact komt met vogelpoep (het virus wordt o.a. door middel van uitwerpselen verspreid);
  • is het toch nodig om een dode of mogelijk besmette vogel aan te raken, gebruik dan altijd handschoenen en hanteer zoveel mogelijk de werkwijze en hygiënemaatregelen die beschreven zijn in de ‘Handleiding opruimen doodgevonden wilde (water)vogels’
  • meld dode vogels via het Dutch Wildlife Health Centre.

    Actuele gevallen van vogelgriep bij pluimveebedrijven in Fryslân

    Er zijn momenteel twee gevallen van vogelgriep bekend op leghennenbedrijven in Drogeham (gemeente Achtkarspelen, provincie Friesland).  Klik op de link hieronder voor de van toepassing verklaarde regeling en de specifieke maatregelen en kaarten.

    Voor dit vastgestelde geval van vogelgriep zijn geen beperkingen opgelegd ten aanzien van jacht en schadebestrijding.

    Landelijke ophok- en afschermplicht

    Daarnaast heeft het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur sinds 16 oktober 2025 een landelijke ophok- en afschermplicht ingesteld om de kans op besmetting van gehouden vogels te reduceren door de mate van contact tussen buitengehouden vogels en wilde vogels te verkleinen. De ophokplicht geldt voor alle commercieel gehouden vogels en de afschermplicht voor alle houders van risicovogels (hoenderachtigen, watervogels of loopvogels) en van commercieel gehouden fazanten, loopvogels of sierwatervogels.